ΠΟΛΙΤΙΚΗ
“Ο Σαμίρ Αμίν υπήρξε φίλος του Ανδρέα σε μια εποχή αναζήτησης και προβληματισμού για την παγκοσμιοποίηση του καπιταλισμού και την πολιτική ηγεμονία των ΗΠΑ”, σημειώνει σε άρθρο του στην εφημερίδα “Τα Νέα” με αφορμή το θάνατο του μεγάλου οικονομολόγου στις 13 Αυγούστου, ο Γιώργος Παπανδρέου.
Όπως σημειώνει μεταξύ άλλων ο πρώην πρωθυπουργός: “Μαζί του προσωπικότητες όπως ο Paul Sweezy, ο Andre Gunder Frank, ο Immanuel Wallerstein. Στην Ελλάδα ο Κώστας Βεργόπουλος εξέφρασε αυτήν την προσέγγιση.
Διαμόρφωσαν τη Σχολή της «θεωρίας της εξάρτησης». Αυτή ερμήνευε τη σχέση του κέντρου του καπιταλισμού – ειδικά τις ΗΠΑ, με την περιφέρεια – τις υποανάπτυκτες χώρες όπως για παράδειγμα αυτές της Λατινικής Αμερικής, ως μια σχέση εκμετάλλευσης που συντηρούσε τη φτώχεια, την υποανάπτυξη αλλά και την εξάρτηση των χωρών αυτών από το καπιταλιστικό κέντρο.
Παρότι μπορεί κανείς να διαφωνεί με αρκετές από τις απόψεις τους, κάποιοι προβληματισμοί που ανέπτυξαν παραμένουν επίκαιροι”.
Και συνεχίζει: “Στην προοδευτική αριστερή σκέψη έδωσαν εναλλακτικές προσεγγίσεις εμπλουτίζοντας το νεο-μαρξισμό, σπάζοντας το δογματισμό της ορθοδοξίας του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης. Η κοινωνία των πολιτών και η δημοκρατική έκφραση των λαών, ήταν για αυτούς καθοριστικής σημασίας.
Στάθηκαν κριτικά απέναντι στη νεο-φιλελεύθερη λογική που υποστήριζε ότι, νομοτελειακά ο παγκόσμιος καπιταλισμός θα φέρει τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη στις φτωχότερες κοινωνίες.
Ανέδειξαν μια νέα διάσταση του παγκόσμιου καπιταλισμού, δηλαδή την εσωτερική και ταξική διαίρεση των σύγχρονων κοινωνιών, μεταξύ ενός ντόπιου και κομπραδόρικου κατεστημένου, εξάρτημα ενός παγκόσμιου κατεστημένου, και της υπόλοιπης κοινωνίας στις περιφέρειες που παρέμενε υποανάπτυκτη.
Και συγκεκριμένα, επειδή η αστική τάξη των χωρών της περιφέρειας δεν ήταν αυτόνομη, ήταν κομπραδόρικη, δεν μπορούσε να αναπτύξει εθνική συνείδηση. Χωρίς αυτήν, η χώρα παρέμενε και εξαρτημένη και υπό εκμετάλλευση.
Για τους Έλληνες θιασιώτες της σχολής αυτής, η θεωρία της, είχε και έχει αποτελέσει βασικό εργαλείο ερμηνείας για την Ελληνική Επανάσταση του ‘21. Η εξάρτηση της Ελλάδας δεν επέτρεψε να διαμορφωθεί μια αυτόνομη αστική τάξη, μια αστική τάξη με εθνική συνείδηση και αρχές που θα συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό και τον εκδημοκρατισμό του Ελληνικού κράτους. Αυτή η εξάρτηση δεν επέτρεπε και μια πιο «αυτόχθονη» αναπτυξιακή πορεία. Δηλαδή, μια ανάπτυξη που θα εκπορευόταν από την ορθή αξιοποίηση του ελληνικού πλούτου και όχι από την πελατειακή εκμετάλλευση των πόρων της Ελλάδας – προς όφελος ενός ντόπιου αλλά και διεθνούς κατεστημένου.
Σύμφωνα με αυτήν τη σχολή σκέψης, σημαντικός ήταν ο αγώνας για την ανεξαρτησία απέναντι στο παγκόσμιο πολιτικο-οικονομικό σύστημα του καπιταλισμού. Μια θέση που εξέφραζε ο Σαμίρ Αμίν καθαρά. Αλλά και μια θέση που βρήκε απήχηση στην μετα-δικτατορική Ελλάδα, που αισθανόταν βαριά τη σκιά των ΗΠΑ στην πολιτική ζωή της χώρας και εξέφρασε αποφασιστικά το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου με το σύνθημα «Η Ελλάδα στους Έλληνες».
Αν δούμε την ελληνική περίπτωση, βέβαια, θα διαπιστώσει κανείς ότι:
α) η πολιτική ανεξαρτησία που απέκτησε η Ελλάδα ειδικά μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ, είχε συγκεκριμένες θετικές επιπτώσεις για τον Ελληνικό λαό και την ανάπτυξη της Ελλάδας. Σχετικά γρήγορα η Ελλάδα βρέθηκε στις 25 πιο πλούσιες χώρες του κόσμου.
β) Παράλληλα όμως – και αυτό αποτελεί μια ύστερη κριτική προς την Σχολή της Εξάρτησης από διανοητές όπως ο Ντάριαν Ατζέμογλου ή ο Πολ Κόλιερ – οι δομές εξάρτησης είναι βαθύτερες. Για παράδειγμα, αν μια χώρα παράγει τεράστιο πλούτο, λόγω πετρελαίου, αλλά οι δημοκρατικές δομές του κράτους είναι ασθενείς, δηλαδή, υπάρχει έλλειψη διαφάνειας, ελέγχου του κατεστημένου, ασυδοσία αντί της λογοδοσίας, τότε αυτός ο πλούτος απλά θα αυξήσει την ανισότητα αφού τα κέρδη θα μπαίνουν στις τσέπες λίγων πολυεθνικών και μερικών πολιτικών. Παρόμοιες περιπτώσεις στη χώρα μας, θα μπορούσε να αναφέρει κανείς, από την πιο απλή, το ελαιόλαδο, το οποίο πωλείται ως χύμα λάδι στις διεθνείς αγορές, το επεξεργάζονται τρίτοι με μεγάλο υπερκέρδος που δεν επιστρέφει στον Έλληνα παραγωγό, μέχρι τις μεγάλες πολυεθνικές, όπως οι διεθνείς φαρμακοβιομηχανίες που απομυζούσαν υπερκέρδη σε βάρος των πολιτών όσο δεν υπήρχε διαφάνεια και έλεγχος.
Επομένως, για τους κριτικά στεκόμενους απέναντι στη σχολή «κέντρου – περιφέρειας», ισχύει και το αντίστροφο.
Μια χώρα αν εμβαθύνει τη δημοκρατία, τους θεσμικούς ελέγχους της εξουσίας, φέρει τη διαφάνεια στην αξιοποίηση των πόρων του προϋπολογισμού, σπάσει κατεστημένα που έλεγχουν ή απλά εκμεταλλεύονται αντι-αναπτυξιακά τους εθνικούς πόρους και καταφέρει μια αναπτυξιακή πορεία όπου συμμετέχει η κοινωνία στην διανομή του πλούτου, μπορεί να εξελιχθεί θετικά, ακόμα και σε ένα διεθνές καπιταλιστικό σύστημα.
Για μας, τους Έλληνες, αξίζει να σκεφτούμε βαθύτερα, ακριβώς για αυτές τις δομές εξάρτησης, τις πελατειακές, που συνέβαλαν στην οικονομική κρίση και παραλίγο στη χρεοκοπία της χώρας μας, αλλά που δυστυχώς παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ζωντανές.
Σκέψη που είναι επίκαιρη τώρα και θα έπρεπε να μας προβληματίσει αντί να θριαμβολογούμε για την «έξοδό μας» από το πρόγραμμα προσαρμογής.
Ο Σαμίρ Αμίν, βέβαια, θα επέμενε σήμερα ότι πρέπει να αλλάξει το διεθνές καπιταλιστικό σύστημα. Να αλλάξουν οι δομές του χρηματοπιστωτικού συστήματος που έφερε και τη διεθνή κρίση προ ετών.
Θα μας έλεγε ότι, ο παγκόσμιος καπιταλισμός παρότι έχει δημιουργήσει τεράστιο πλούτο, παρότι μεγάλα τμήματα πληθυσμού έχουν ξεφύγει από τη φτώχεια, έχει οφελήσει τους ισχυρούς, με την ανισότητα να αυξάνεται ραγδαία παγκοσμίως, τον αυταρχισμό να είναι σε άνοδο σε πολλές χώρες και το οικοσύστημά μας να βάλλεται από την ασυδοσία του καπιταλισμού.
Εκεί όμως που θα διαφωνούσα, είναι ότι ο Σαμίρ Αμίν, έβλεπε την αντίδραση στην παγκοσμιοποίηση σήμερα με κυρίαρχο παίκτη το κάθε έθνος ξεχωριστά και λιγότερο μέσα από μια πιο συλλογική προσπάθεια, που θα είχε και μεγαλύτερη δυναμική, για παράδειγμα μια ένωση κρατών, όπως η ΕΕ. Μια άλλη Ευρώπη, αλλά μετά την πλήρη αποδόμηση και όχι την εκ βάθρων αλλαγή της σημερινής Ένωσης, θα ήταν η πρότασή του.
Είτε συμφωνεί, είτε διαφωνεί κανείς με τις απόψεις αυτές, ασφαλώς η σχολή του συνέβαλε στον προβληματισμό μιας ολόκληρης γενιάς στη χώρα μας και διεθνώς. Τίθενται και σήμερα από διανοούμενους όπως ο Σαμίρ Αμίν, επίκαιρα ζητήματα για την παγκόσμια διάρθρωση του καπιταλισμού και τις αδικίες που παράγει.
Ο Σαμίρ Αμίν που γνώρισα, ήταν ένας εξαιρετικός στοχαστής, με καταγωγή από την Αίγυπτο, ευαίσθητος για τους φτωχότερους λαούς, σε συνεχή αναζήτηση για το πώς οι αλλαγές θα φέρουν μια πιο ανθρώπινη και σοσιαλιστική κοινωνία.
Ας μην τον ξεχάσουμε.”
Ροή Ειδήσεων
18/03/2024 | 22:30
Μάκης Δελαπόρτας: Η αποκάλυψη για το πανάκριβο άρωμα της Αλίκης Βουγιουκλάκη – «Αυτό φορούσε μέχρι το τέλος»
18/03/2024 | 22:05
MasterChef: Επέστρεψε στο παιχνίδι και άφησε τους πάντες με το στόμα ανοιχτό – «Έχω παγώσει αυτή τη στιγμή»
18/03/2024 | 20:56
Παραλήρημα Ερντογάν για Κύπρο: Εάν είχαμε πιέσει περισσότερο το 1974 θα την είχαμε πάρει ολόκληρη
18/03/2024 | 19:51
ΝΒΑ: Η τεχνητή νοημοσύνη επέλεξε την κορυφαία πεντάδα όλων των εποχών – Τζόρνταν ή ΛεΜπρόν ο κορυφαίος;
18/03/2024 | 19:37
Πόλεμος στο Ισραήλ: Τηλεφωνική συνομιλία Μπάιντεν – Νετανιάχου, η πρώτη εδώ και έναν μήνα
18/03/2024 | 19:16
«Καταπέλτης» η Μαρία Καρυστιανού στο Ευρωκοινοβούλιο: «Η κυβέρνηση προσβάλει την μνήμη των θυμάτων στα Τέμπη»
18/03/2024 | 08:56
Άνδρη Θεοδότου: «Στην οικογένεια δεν μιλάμε για αυτό, σαν να προσπαθούν να ξεχάσουν όσα έζησαν»
18/03/2024 | 07:50
Πάτρα: Με μία εντυπωσιακή τελετή λήξης ολοκληρώθηκαν οι εκδηλώσεις του φετινού καρναβαλιού
18/03/2024 | 12:06
Δ.Χρυσοχοϊδης: Συγκινήθηκε όταν μίλησε για τον Βασίλη Καρρά – «Μου είπε ότι μόλις συνέλθει θα ερχόταν στο μαγαζί να με δει, αλλά δεν πρόλαβε»
18/03/2024 | 09:05