Ερωτήσεις και απαντήσεις για τη φυματίωση

Πώς μεταδίδεται η φυματίωση; 

Μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο, με την εισπνοή σταγονιδίων που περιέχουν μυκοβακτηρίδια. Τα άτομα με πνευμονική φυματίωση αποβάλλουν πολύ μικρά τέτοια σταγονίδια με τον βήχα, το φτάρνισμα και τη δυνατή ομιλία. Τα άτομα αυτά μεταδίδουν συνήθως τη νόσο στους ανθρώπους που είναι σε επαφή μαζί τους αρκετές ώρες κάθε μέρα. Αυτοί μπορεί να είναι η οικογένειά τους, οι φίλοι τους ή οι συνάδελφοι στη δουλειά.

Τι σημαίνει ότι έχω μολυνθεί; 

Οι περισσότεροι άνθρωποι που εισπνέουν τα μυκοβακτηρίδια μολύνονται, αλλά ο οργανισμός έχει την ικανότητα να αμυνθεί και να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Με αυτό τον τρόπο τα μυκοβακτηρίδια γίνονται ανενεργά, αλλά παραμένουν στον οργανισμό και μπορεί να γίνουν ενεργά αργότερα.
Πολλοί άνθρωποι που έχουν μολυνθεί δεν αναπτύσσουν ποτέ φυματίωση,  άλλοι όμως και ιδιαίτερα αυτοί που το αμυντικό τους σύστημα είναι εξασθενημένο μπορεί να αναπτύξουν φυματίωση κάποια στιγμή στο μέλλον. Αυτοί που μολύνονται δεν αισθάνονται άρρωστοι, δεν έχουν συμπτώματα, δεν μεταδίδουν τη νόσο και συνήθως έχουν θετική δερμοαντίδραση Mantoux. Τα άτομα αυτά λέμε ότι έχουν «λανθάνουσα φυματική λοίμωξη».

ΠΡΟΣΟΧΗ: Μόλυνση με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης δεν σημαίνει και νόσηση από αυτό. 

Τι σημαίνει ότι έχω φυματίωση; 

Τα μυκοβακτηρίδια της φυματίωσης γίνονται ενεργά, αν το αμυντικό σύστημα δεν μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Τα ενεργά
μυκοβακτηρίδια πολλαπλασιάζονται μέσα στον οργανισμό και προκαλούν νόσο.

Μερικοί άνθρωποι αρρωσταίνουν σχεδόν αμέσως μετά την μόλυνση, άλλοι όμως μπορεί να αρρωστήσουν αργότερα, όταν για κάποιο λόγο εξασθενήσει το αμυντικό τους σύστημα. Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι, καθώς επίσης άτομα με διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, λευχαιμία ή λεμφώματα, άτομα με εθισμό στο αλκοόλ ή σε τοξικές ουσίες.

Επίσης, τα άτομα που παίρνουν κορτικοστεροειδή ή
ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, που είναι φορείς του ΗIV (ιού που προκαλεί το AIDS), καθώς και άτομα που δεν σιτίζονται καλά.

Πώς μπορώ να ελέγξω αν έχω μολυνθεί; 

Η εξέταση Mantoux είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος για να δούμε αν κάποιος έχει μολυνθεί από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Είναι ένα δερματικό τεστ που βασίζεται στην ενδοδερμική ένεση μικρής ποσότητας φυματινικής πρωτεΐνης και η αντίδραση στο τεστ διαβάζεται μετά από 2-3 ημέρες. Θετική δερμοαντίδραση Mantoux σημαίνει ότι έχω μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης σε κάποια φάση της ζωής μου, δεν σημαίνει όμως ότι νοσώ.

Μία θετική Mantoux, μπορεί να οφείλεται και στο εμβόλιο BCG, αν όμως η αντίδραση είναι μεγάλη, έχετε εμβολιαστεί πριν από πολλά χρόνια ή έχετε

έρθει σε επαφή με άτομο που έχει μεταδοτική φυματίωση (πνευμονική), μπορεί να οφείλεται και σε μόλυνση από το μυκοβακτηρίδιο. Αυτό θα το κρίνουν οι επαγγελματίες υγείας που θα αξιολογήσουν τη Mantoux.

Περαιτέρω δοκιμές 

Αν τα αποτελέσματα του ελέγχου της φυματίωσης είναι θετικά, μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις, για να προσδιοριστεί περαιτέρω η επέκταση της νόσου.

Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ακτινογραφία θώρακα.
• Εξετάσεις πτυέλων για την εύρεση του βακίλου.

Κι αν Mantoux είναι αρνητική; 

Έχοντας μικρή ή καθόλου αντίδραση στη δοκιμασία Mantoux συνήθως σημαίνει ότι δεν είστε μολυσμένοι από φυματίωση, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να υπάρχει φυματίωση, παρά τα αρνητικά τεστ.

Λόγοι για μια ψευδώς αρνητική δοκιμασία περιλαμβάνουν:

• Πολύ πρόσφατη μόλυνση με φυματίωση, καθώς χρειάζονται οκτώ έως δέκα εβδομάδες για το σώμα σας να αντιδράσει στη δερματική δοκιμασία και ίσως χρειαστεί να επαναλάβετε τη δοκιμή σε λίγους μήνες.
• Σοβαρά εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως εάν έχετε AIDS ή αν λαμβάνετε κορτικοστεροειδή ή χημειοθεραπεία.
• Ο εμβολιασμός με ζωντανό ιό. Τα εμβόλια που περιέχουν ένα ζωντανό ιό, όπως η ιλαρά ή το εμβόλιο της ευλογιάς.
• Λάθη κατά την πραγματοποίηση της δοκιμασίας. Μερικές φορές η φυματίνη μπορεί να ενίεται πολύ βαθιά κάτω από την επιφάνεια του δέρματός σας. Στην περίπτωση αυτή εάν έχετε αντίδραση μπορεί να μην είναι ορατή.

Η φυματίωση έχει συμπτώματα; 

Η φυματίωση λέγεται και νόσος-κλόουν γιατί μπορεί να μιμηθεί πάρα πολλά συμπτώματα άλλων νόσων. Συχνά μάλιστα η διάγνωσή της γίνεται από τυχαία ακτινολογική εξέταση, χωρίς ο άρρωστος να έχει αναφέρει συμπτώματα.

Κάποια γενικά συμπτώματα πάντως, είναι τα εξής:

• Βήχας με μεγάλη διάρκεια
• Πυρετός
• Νυχτερινοί ιδρώτες
• Διογκωμένοι λεμφαδένες
• Αιμόπτυση
• Απώλεια βάρους χωρίς το άτομο να κάνει δίαιτα.

Εάν έχετε έρθει σε επαφή με άτομο που έχει φυματίωση, έχετε βήχα για περισσότερο από ένα μήνα ή κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, επισκεφθείτε γιατρό.

Η φυματίωση συγκαταλέγεται στις σοβαρές μεταδοτικές ασθένειες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε θάνατο.

Υπάρχει εμβόλιο για τη φυματίωση;  

Το BCG είναι εδώ και 80 χρόνια το μόνο εμβόλιο που διαθέτουμε κατά της φυματίωσης. Σε πολλές χώρες του κόσμου τα βρέφη εμβολιάζονται σύμφωνα με τις οδηγίες του WHO, με αποτέλεσμα 100 εκατομμύρια παιδιά να εμβολιάζονται ετησίως και το ποσοστό κάλυψης να φτάνει παγκοσμίως το 80%. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν ότι η αποτελεσματικότητα του BCG ποικίλλει από 0 έως 80%.

Στην Ελλάδα, το BCG περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και γίνεται στην ηλικία των 6 ετών. Προστατεύει από τη φυματίωση περίπου το 50% όσων εμβολιάζονται, αλλά προστατεύει σε πολύ υψηλό ποσοστό από τις βαριές μορφές της νόσου.

Αν έχετε εμβολιαστεί με BCG, μπορεί να έχετε θετική Mantoux. Μπορεί όμως η θετική Mantoux να οφείλεται και σε μόλυνση από το μυκοβακτηρίδιο, όταν:

• η αντίδραση είναι μεγάλη
• έχετε εμβολιαστεί πριν από πολλά χρόνια
• έχετε έρθει σε επαφή με άτομο που έχει μεταδοτική φυματίωση.

Πού οφείλεται η διακύμανση της αποτελεσματικότητας του BCG;  

Επιδημιολογικά δεδομένα και έρευνες σε πειραματόζωα έχουν καταλήξει στις ακόλουθες αιτίες:

• γενετική διαφοροποίηση των στελεχών των διάφορων σκευασμάτων
• περιβαλλοντικοί παράγοντες
• γενετικές και διατροφικές διαφορές των διαφόρων πληθυσμών.

Αν έχω μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο πώς μπορώ να προστατευθώ και να μην αρρωστήσω; 

Πολλοί άνθρωποι που μολύνονται με το μυκοβακτηρίδιο δηλαδή έχουν «λανθάνουσα φυματική λοίμωξη», δεν αρρωσταίνουν ποτέ από φυματίωση.

Υπάρχουν όμως κάποιοι που έχουν περισσότερες πιθανότητες να αρρωστήσουν όπως:

• φορείς του HIV
• άτομα που είναι γνωστό ότι βρίσκονται σε στενή επαφή με άρρωστο που έχει μεταδοτική φυματίωση (πνευμονική)

Μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές;  

Η πνευμονική φυματίωση μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη των πνευμόνων όταν δεν διαγνωσθεί και θεραπευτεί νωρίς.

Αθεράπευτη ενεργή νόσος μπορεί να εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη του σώματος όπου μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ή απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές. Η πιο σοβαρή επιπλοκή, όμως, είναι η αναζοπύρωση της φυματίωσης μετά την αρχική λοίμωξη και η ανάπτυξη στελεχών της νόσου ανθεκτικών στα φάρμακα.  

Πώς θεραπεύεται η φυματίωση; 

Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, τα άτομα με φυματίωση απομονώνονταν στα σανατόρια με καθαρό, κρύο αέρα, άφθονη τροφή γιατί πίστευαν ότι έτσι θα θεραπευόταν η νόσος και εμπόδιζε την εξάπλωσή της σε άλλους.

Σήμερα, η φαρμακευτική αγωγή είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας της φυματίωσης. Υπάρχουν αρκετά και αποτελεσματικά φάρμακα. Τα ποσοστά θεραπείας ξεπερνούν το 90-95%. Πρόβλημα παρατηρείται εάν διακοπεί η θεραπεία ή εάν δεν δοθεί η σωστή αγωγή για το κατάλληλο χρονικό διάστημα (η θεραπεία διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες). Τότε μπορεί να αναπτυχθεί μια ανθεκτική μορφή φυματίωσης που δεν ανταποκρίνεται στα φάρμακα.

Πόσο διαρκεί η θεραπεία; 

Η θεραπεία είναι χρονοβόρα. Κανονικά, λαμβάνονται αντιβιοτικά για έξι έως 12 μήνες για να καταστρέψουν το βάκιλο. Η ακριβής διάρκεια των φαρμάκων και της θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία, τη συνολική υγεία, τα αποτελέσματα των τεστ ευαισθησίας, και αν έχετε ενεργό ή ανενεργό φυματίωση.

Μετά από μερικές εβδομάδες, δεν είναι πλέον μεταδοτική και μπορεί να αισθάνεστε καλύτερα, αλλά είναι απαραίτητο να ολοκληρώσετε την πλήρη διάρκεια της θεραπείας λαμβάνοντας τα φάρμακα όπως ακριβώς έχει υποδείξει ο γιατρός σας.

Μπορεί να προληφθεί; 

Σε γενικές γραμμές, η φυματίωση είναι μια ασθένεια που προλαμβάνεται. Από άποψη δημόσιας υγείας, ο καλύτερος τρόπος για τον έλεγχο της φυματίωσης είναι η διάγνωση και η θεραπεία ατόμων με φυματίωση πριν αναπτύξουν ενεργή νόσο, ώστε να ληφθούν οι απαραίτητες προφυλάξεις.

Επίσης, υπάρχει και το εμβόλιο κατά της φυματίωσης, το οποίο μπορεί να γίνει κατά την παιδική ηλικία που είναι πιο αποτελεσματικό.

Σχετικά Άρθρα