OPINION
Πολλές φορές γίνεται αναφορά στην ευμάρεια που προηγήθηκε στην Ελλάδα πριν το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης χρέους του 2009-2010, η οποία διήρκεσε σχεδόν μια δεκαετία.
Μάλιστα, έχουν επικρατήσει απόψεις οι οποίες αποδίδουν τις ευθύνες σε συγκεκριμένες κυβερνήσεις από το 1981 έως και το 2009. Συχνά ακούγεται η άποψη ότι το χρέος διογκώθηκε δυσανάλογα κατά την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ 1981-1989. Όμως, αν μελετήσει κανείς τα στοιχεία παρατηρεί τρία βασικά ζητήματα.
Το πρώτο είναι ότι το χρέος όντως αυξάνεται κατά την πρώτη περίοδο (1981-1989) διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και κατά τη δεύτερη (1993-2004), εντούτοις η αύξησή του είναι ποσοστιαία μικρότερη σε σύγκριση με εκείνη των διακυβερνήσεων της ΝΔ (1990-1993 και 2004-2009) και ιδιαιτέρως της περιόδου Καραμανλή. Μάλιστα, αυτές οι αυξήσεις δεν συνοδεύονται από μεγάλες δημόσιες δαπάνες στο κοινωνικό κράτος και στις υποδομές. Αντιθέτως, στην πρώτη περίοδο διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ δημιουργήθηκε το ΕΣΥ και αναπτύχθηκε, σχεδόν από το μηδέν, το κοινωνικό κράτος ενώ στη δεύτερη βελτιώθηκαν και εκσυγχρονίστηκαν οι υποδομές. Συνεπώς, η κατασπατάληση των δημόσιων πόρων από το 2004 έως το 2009 δεν δικαιολογείται με όρους δημοσίων επενδύσεων και μάλλον ακολούθησε επιδοματικές, πελατειακές στρατηγικές οι οποίες δημιούργησαν μια πλασματική αίσθηση ευμάρειας που απείχε παρασάγγας από τις πραγματικές δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας. Ταυτόχρονα, η παραποίηση των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ ήταν γεγονός κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης 2004-2009, όπως αναφέρει και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2014: «η προβληματική κατάσταση της Ελλάδας οφειλόταν και στη στατιστική λαθροχειρία κατά τα έτη που προηγήθηκαν της κατάρτισης του προγράμματος. Χαιρετίζει την αποφασιστική δράση της ελληνικής κυβέρνησης για επείγουσα και αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης της ανεξάρτητης Ελληνικής Στατιστικής Αρχής τον Μάρτιο του 2010. Σημειώνει ότι η βαθμιαία αποκάλυψη της στατιστικής λαθροχειρίας στην Ελλάδα είχε αντίκτυπο στην ανάγκη αναπροσαρμογής των πολλαπλασιαστών, των προγνώσεων και των προτεινόμενων μέτρων. Υπενθυμίζει ότι, λόγω της επιμονής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η Eurostat (η στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης) είναι πλέον επιφορτισμένη με τις εξουσίες και τα μέσα για την παροχή ενός στέρεου συνόλου αξιόπιστων και αντικειμενικών στατιστικών στοιχείων».
Το δεύτερο σημείο στο οποίο θα πρέπει να σταθεί κανείς είναι ότι όντως πολλά δομικά προβλήματα του ελληνικού κράτους δεν επιλύθηκαν πριν από την οικονομική κρίση. Παρά τη δημιουργία του ΑΣΕΠ, η κατασπατάληση πόρων, οι πελατειακές σχέσεις και η αδυναμία εφαρμογής μεταρρυθμίσεων (βλέπε σχέδιο ασφαλιστικής μεταρρύθμισης Τ. Γιαννίτση 2001 ή Παπαδόπουλου για μεταρρύθμιση ΕΣΥ) δεν συνεισέφεραν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της αποδοτικότητας και της προσβασιμότητας των δημοσίων υπηρεσιών.
Το τρίτο σημείο που μπορεί κανείς να παρατηρήσει είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα όντας ένα κράτος μέλος της επονομαζόμενης περιφέρειας της Ευρωζώνης υπολείπεται σε επίπεδο ανταγωνιστικότητας από τα κράτη μέλη του πυρήνα και προφανώς, με την εισαγωγή ενός σκληρού νομίσματος, χωρίς την απαιτούμενη ευελιξία σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπέστη μια εξωγενώς προωθούμενη εσωτερική υποτίμηση που επαύξησε τα κοινωνικά προβλήματα και η συνεχιζόμενη λιτότητα επέκτεινε στον χρόνο τη διάρκεια της ύφεσης.
Όλα αυτά τα δεδομένα, συνοδευόμενα από την μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2009 οδήγησαν στη σύναψη μνημονίων της Ελλάδας με τους δανειστές. Αυτό αντιμετωπίστηκε ως ένα γεγονός «ντροπής», ιδιαιτέρως για την κυβέρνηση που το 2010 οδήγησε στην υπογραφή του και ως τέτοιο έχει εντυπωθεί στο συλλογικό υποσυνείδητο. Εντούτοις, όπως φαίνεται πλέον από τα διαθέσιμα στοιχεία, η σύναψη του πρώτου μνημονίου ήταν η μόνη λύση τη δεδομένη χρονική στιγμή ώστε να αποφευχθεί μια στάση πληρωμών στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα όμως σημαντικές μεταρρυθμίσεις προωθήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης που πλέον τις θεωρούμε μάλλον αυτονόητες όμως την περίοδο εκείνη δεν ήταν καθόλου. Δημιουργήθηκε το πλαίσιο της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης που συνεισέφερε στη μείωση της σπατάλης πόρων, δημιουργήθηκε η Διαύγεια που προώθησε τη διαφάνεια στον δημόσιο τομέα και προωθήθηκε η πράσινη ανάπτυξη μέσω της επένδυσης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σε μια περίοδο τέτοιας κρίσης η παράλληλη εφαρμογή αυτών των μεταρρυθμίσεων (και πολλών ακόμα όπως η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού του 2010) ήταν ιδιαιτέρως σημαντικές για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας, όμως, λόγω των επιπτώσεων της κρίσης υποβαθμίστηκαν κάτω από το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν». Ο λαϊκισμός έλαβε βασική θέση στον πολιτικό διάλογο και κάλυψε οποιαδήποτε ορθολογική συζήτηση τόσο για τις ευθύνες πριν την κρίση όσο και για τις στρατηγικές υπέρβασής της. Οι ευθύνες κυρίως βάρυναν αυτούς που διαχειρίστηκαν την κρίση και λιγότερο αυτούς που ήταν βασικοί υπεύθυνοι για τη διαδρομή προς αυτή. Παρόλα αυτά, μια ψύχραιμη ματιά στο παρελθόν μας αποκαλύπτει την παραπάνω εικόνα. Αυτό που πρέπει όμως να κρατήσουμε δεν είναι απλώς η ιστορική καταγραφή των γεγονότων αλλά ο παραδειγματισμός για τις ευθύνες και η αποτροπή της επανάληψης παρόμοιων λαθών στο μέλλον, το επονομαζόμενο capacity learning λοιπόν για την επόμενη κρίση η οποία είναι ήδη εδώ. Το έχουμε αποκτήσει όμως;
Οι συγγραφείς θα ήθελαν να ευχαριστήσουν τον πρώην υπουργό και νυν βουλευτή του ΚΙΝΑΛ κύριο Χάρη Καστανίδη ο οποίος αναζήτησε και απέστειλε το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2014 το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως πηγή στο παρόν άρθρο
*Ο Στέλιος Τζαγκαράκης είναι διδάσκων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης, Field Manager του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης και Γενικός Γραμματέας του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων.
*Ο Ηλίας Παππάς είναι υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κρήτης και ερευνητής στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης.
Ροή Ειδήσεων
06/02/2023 | 14:21
Απίστευτο: Ο σεισμός σε Τουρκία και Συρία καταγράφηκε από σεισμογράφους μέχρι τη Γροιλανδία
06/02/2023 | 14:13
Τηλεφωνική επικοινωνία Δένδια – Τσαβούσογλου: Μετέφερε την ετοιμότητα της Ελλάδας να στηρίξει την Τουρκία
06/02/2023 | 13:59
Τριαντάφυλλος κατά Κόρομι: «Ο ύπουλος ο Ούγγρος, ο οδοντογλυφίδας, ξέχασες τις που@@@ιές και τα μαχαιρώματα»
06/02/2023 | 13:51
Μπο: «Δεν θέλω να ακούσω τη γνώμη της Καρολίνας, άνανδρο αυτό που έκανε ο Μάριος Πρίαμος»
06/02/2023 | 13:42
ΣΥΡΙΖΑ: «Οι μόνοι που αισθάνονται ασφαλείς επί Μητσοτάκη είναι οι μαφιόζοι και οι επίορκοι»
06/02/2023 | 13:42
Μητσοτάκης: Θέτουμε τις δυνάμεις μας στη διάθεση της Τουρκίας – Η ανταπόκριση του κρατικού μηχανισμού για την κακοκαιρία ήταν πολύ ικανοποιητική
06/02/2023 | 13:34
Ιλένια Ουίλιαμς: Είναι σε σχεση με τον Κώστα Αναγνωστόπουλο του Survivor; – Τι απαντά η ίδια
06/02/2023 | 13:29
Παπαζάχος για σεισμό στην Τουρκία: «Δεν θα επηρεάσει την Ελλάδα, ανησυχία για το κυπριακό τόξο»
06/02/2023 | 13:21
Θεσσαλονίκη: Ο σκύλος «Ακύλας» μύρισε την κοκαΐνη σε παιδικό κάθισμα αυτοκινήτου – Δείτε βίντεο
06/02/2023 | 13:05
Γιάννης Πουλόπουλος: Αποκλείστηκε στη… Μύκονο – «Το οδικό δίκτυο έχει καταστραφεί»
04/02/2023 | 10:13
Κακοκαιρία «Μπάρμπαρα»: Πότε θα αρχίσει να χιονίζει στην Αττική – Αυτές είναι οι τελευταίες προβλέψεις
04/02/2023 | 15:39
Κακοκαιρία «Μπάρμπαρα»: Μηνύματα 112 σε Αττική, Εύβοια, Β. Σποράδες, Μαγνησία, Φθιώτιδα και Βοιωτία– Απαγόρευση κυκλοφορίας βαρέων οχημάτων
06/02/2023 | 08:32
Φονικός σεισμός 7,8 Ρίχτερ στην Τουρκία: Τουλάχιστον 230 νεκροί και 600 τραυματίες στη Συρία
05/02/2023 | 12:48
Κακοκαιρία «Μπάρμπαρα»: Κλειστά τη Δευτέρα τα σχολεία στην Αττική λόγω χιονιά – Κλειστά και τα εμπορικά καταστήματα στη βόρεια Αττική
04/02/2023 | 16:06
Υποχρεωτικά αντιολισθητικά μέσα σε όλα τα αυτοκίνητα στο οδικό δίκτυο αλλιώς πρόστιμο 80 ευρώ – Οι οδηγοί πρέπει να ξέρουν τα βάζουν μόνοι τους!
04/02/2023 | 21:36
Χιόνια στην Αττική: Πότε θα αρχίσει να χιονίζει και σε ποιες περιοχές θα το «στρώσει»
04/02/2023 | 16:55
Κακοκαιρία «Μπάρμπαρα»: Σε Ωρωπό και Μαραθώνα τα πρώτα χιόνια στην Αττική το πρωί της Κυριακής – Σε ποιες περιοχές θα χιονίσει στη συνέχεια
05/02/2023 | 22:39
Τζόκερ: Νέο τζακ ποτ και τουλάχιστον 1 εκατ. ευρώ στην επόμενη κλήρωση-Οι αριθμοί που κληρώθηκαν απόψε (05/02)
04/02/2023 | 19:27
Σπύρος Παπαδόπουλος: Είχα ξεχάσει τον γιο μου μέσα στο καρότσι, στο σούπερ μάρκετ-Γύρισα σπίτι μόνο με τα ψώνια
Δημοφιλή
